Etiketler

9 Ekim 2019 Çarşamba

Dedemin Dut(Gül) Ağacı

Dedemin Gül Ağacı
Dedemin Dut (Gül) Ağacı


Dedemin Dut(Gül) Ağacı
Hatırlıyorum! Hatırlıyorum ben bu kokuyu. Sanki yıllardır soluyor gibiyim şu an içinde bulunduğum havayı. Beni hayattaki amacıma götüren yoldan seneler önce çıkmış da bu kokuyla yolumu tekrar bulmuş gibiyim. İnsana zamanda yolculuk yaptıran, bir tel dumanla devirler atlatan esrarengiz bir koku…
Birkaç dakika önce yaktığım tütsünün dumanı odamın içinde halka halka ilerliyordu ve ben anıların kalbimde açtığı odalarda beklenmedik bir seyahate çıkmıştım. Yaklaşık 30 yıl geriye götüren sebep bir kokuydu. Sandal ağacının kokusu… Önce bu kokunun geçmişin neresinde durduğunu hatırlamam gerekti. Tütsüler dedemin kerpiç odalarının “hayat”a açılan kapılarının kenarlarına sıkıştırılır ve kokunun oradan tüm eve duman şeklinde yayılması seyredilirdi.
Benim çocukluğumda salona “hayat” denirdi. Bu yüzden hayat “hayat”ta akıp giderdi. Sandal ağacının büyülü kokusu yayıldıkça bezgin bedenlerimiz gevşer; bu koku, zihnimizi bir anlık da olsa durdurmayı başarırdı. Aslında en çok da bu sihirli kokunun nereden geldiğini merak ederdim. Son derece sofistike bir durumla karşı karşıyaydım ve o zamanlar bu durumu ifade edecek sözcükleri bulamıyordum. İşte büyüdün sevgili kücüğüm, içinde çarpınarak döndüğün girdaplara bile isim bulabiliyorsun. Bu nasıl bir lüks, nasıl bir ayrıcalık, farkında mısın? Duygularına tercüman olacak yetişkin cümleler kurabiliyorsun.
O zamanlar en çok merak ettiğim konulardan biri dedemin bu kokuları nereden aldığıydı. Düşününce ben bile şaşıyorum neden dedemden bu kokulardan istemediğime. O denli pasif ve iradesini zihninin derinlerinde bırakmış bir çocuk işte.
Hayattaki minderlerin üstünde bu sihirli kokunun tadını çıkarırken vakit ikindiye yaklaşıyordu. Her ikindi vakti olduğu gibi dinginliğin verdiği bir ağırlıkla ninemin mavi fondaki turuncu çiçek desenli minderlerinin üstünde cırcır böceği seslerini dinlerdim. O saatlerde sanki bir inilti her tarafa yayılır, insanların uykuda ve dinlenmede olduğu mesajını verirdi. Bir taraftan evin yavru kedileri hayatta gezinirken diğer taraftan sevgi arayışındaki bedenler yorgunca hayatın emektar tahtaları üzerinde salınırdı …
Her yıl anne kedinin doğumundan sonra yavruları kendi aramızda paylaşırdık ve ben o yıl siyah beyaz olanı tercih etmiştim. Hayatta dolaşan irili ufaklı kedilerin her biri kuzenler tarafından paylaşılmıştı. Benim kedi tüm odaları dolaşır, kendini sevdirmek için yanımıza sokulur ve sempati toplardı. Hayatta en çok gezinen ve bize en çok adapte olan kediydi. İkindi vakti bu rutin ama zevkli alışkanlıklarımızı sürdürürken dedem de bu saatlerde öğle uykusundan uyanmış teypten kasetlerini dinler vaziyette olurdu.
Teyp ve kasetler kerpiç evimizin odalarından birinde “delik” denen girintilerde dururdu. Diğer tüm fazla eşyalar ise “oyma” denen ahşap raflarda yerini alırdı. Dedem bantları takıp aşağıya inerken onun yaptığı işleri seyretmek bana huzur verirdi. İnmeden önce hayattan “dambaş” bölüme geçerdi. Şimdilerde isminin dam başından yola çıkılarak türetildiğini düşündüğüm bu alanın dört yanında sıralanan bakır kovaların ve yağ tenekelerinin içindeki
 file çiçeklerini sulardı. Namıdiğer sardunya. Sardunyalara bizim oralarda “file” denir ve yaşlılar onlarca rengini yetiştirirdi. Aynı çiçekten onlarca saksı…
File çiçeklerinin büyüleyici bir kokusu vardır. Çiçekleri minik yapraklıdır ama gövdesindeki kadifemsi yeşil yaprakların kokusu gizemli bir tat bırakır insanın genzinde. Alıp derin bir nefesle kokladığınızda zamanda yolculuk yapmanın sırrına varırsınız. Bu yönüyle sandal ağacıyla yarışan rakip bir bitkidir kendisi. Yalnızca bir kokudur sizi geçmişte gezindiren. File çiçeği ve sandal ağacının bu yolculuktaki sırlı rolü tartışılmaz bir gerçektir.
O gün yine dedem hayattan yaklaşık 30 cm yükseklikte olan "dambaş" girişine adımını atarak gezinmeye başladı. Zayıf ve uzun gövdesiyle hafif eğilerek devam ediyordu turuna. Arada bir beyaz sakallarını sıvazlıyor, çiçeklerin ne istediğini kestirmeye çalışıyordu. Eline bir süzek alarak file çiçeklerini sağ baştan sulamaya koyuldu.
Dedem ya çalışır ya kuran okurdu. Onu başka türlü hatırlayamıyorum. Son derece konsantre bir insandı. İşini yaparken, kuran okurken ve camiye giderken… Önünden biz bile gelsek tanımazdı. Başını kaldırmadan camiye varır aynı şekilde geri dönerdi. Çiçekleri sularken de işine o kadar yoğunlaşmış görünürdü ki baktıkça onun hayatına imrenirdim. O küçük sayılabilecek işleri bile bu denli itinayla yapması, eline aldığı her işi dünyanın en ciddi işi gibi sürdürmesi, inceleme yaparken kuruyan yaprakların üzerinde dolaşan elleri ve bende uyandırdığı o sarhoş edici, büyüleyici his… Ben de file çiçeklerim olsun isterdim. Hatta ninemden öğrendiğim şekilde elime bir makas alıp kuruyan file yapraklarını nazikçe kesmeyi hayal ederdim. Sonra oyma dediğimiz raftan bir makas getirir ve tıpkı ninemin yaptığı gibi kuru yaprakları yavaşça kesmeye başlardım. Çiçeklerin içinde kendimi çok özel hissederdim ve o anlar hiç bitmesin isterdim. Saçımız taranırken duyduğumuz mayışma hissinden hiç farkı yoktu dedem ve ninemle birlikte file çiçeklerini budamanın.
Aynı duygularla dedemi izlemeye devam ediyordum. Sonra bir anlık boşluk ve dalgınlıkla dedemi kaybettim. Koşarak dambaşına çıktım ve dedem orada yoktu. Yaklaşık 20 metre karelik bir alandı ve dört yanı bakır file saksılarıyla (kova) çevriliydi. Dedemse ortalıkta yoktu. Kendi etrafımda birkaç tur döndükten sonra dedemin çiçeklerin arasından çıkıvermesini bekledim. Ama dedem yoktu. Dambaştan aşağı baktım. Dambaşın kenarlarında ahşap (dedemin kendi eliyle yaptığı) korkuluklar vardı. Hayat, ev boyunca uzanıyordu ve dambaş eve dikine yapılmıştı. İkisi birleşince L şeklini alıyordu. Dambaştan aşağı bakarken dikdörtgen şeklindeki hayat solumda kalıyordu. Aşağı baktığımda evin giriş kapısını rahatlıkla görebiliyordum. Girişin solunda dedemin kendi elleriyle yaptığı oturak dediğimiz uzunca bir tabure bulunuyordu. Yaklaşık 3 kişilik oturma alanı bulunan bu taburenin üzerinde olup olmadığına baktım. Böyle bir şey mümkün değildi, aşağı inmiş olamazdı ama ben yine de aramaya devam ettim. Onu göremeyince karşıdaki yine dedemin cennet süpürgelerinin çevrelediği “çalduvar” denen asmalı gölgeliğin altında biri olup olmadığını dikkatlice gözlemledim. Sonra sağ taraftaki gül ağaçlarının altına baktım. Dedem hiçbir yerde yoktu. Ortalıktan nasıl oldu da birden bire kayboldu, anlam veremedim. O sırada aşağıdan kuzenlerin sesleri gelmeye başladı. Öğle sıcağını atlatınca biraz oyuna koyulmak güzel olacaktı.
Dedemi bulamayınca aşağıya inip kuzenlerle oyuna koyuldum. Dambaşın tam karşısında bulunan uzunca gövdesiyle kaygan görünümüyle çıkmakta zorlandığımız kiraz ağacı için de yine dedemiz bir çözüm bulmuştu. Demirden yaptığı üç ayaklı merdivenle kiraz ağacında bakkalcılık oynamaya başladık. Küçükken en çok imrendiğim sahnelerden biri apartman katında oturmak ve apartmanın balkonundan bakkal amcaya sepet sallayarak alışveriş yapmaktı. Apartmanda yaşamak çok ayrıcalıklı olmalıydı. Biz de bu sahneyi kiraz ağacında canlandırmaya karar verdik. Sırayla birimiz bakkalcı birimiz de apartman sakini olurduk. Demir merdiveni tırmanarak kiraz ağacına çıkmayı başardım. Uzun ve kaygan gövdesi bir çeşit palmiyeyi andırıyordu. Merdivensiz çıkmanın imkânı yoktu. Kiraz toplamaya başladım. Bir iki ağzıma atıp birkaç da aşağıdan kuzenimin verdiği kovaya atıyordum. Bu kova yoğurt kovalarını andıran minik bir kovaydı aslında. Bir ağaca çıkmanın hazzını yaşayacak kadar çeşitli dallarda gezinip kovayı doldurunca önceden aldığım ipi bağlayıp aşağıya salardım. Artık yeme sırası kuzenimde. Tabii, bizim bakkal ve apartman sakini sıramız biraz tuhaftı. Bakkal yukarıda, apartman katı ve sakinleri aşağıda dururdu. Ne yapalım, bizimki de böyle bir apartmandı.
Ben de aşağıya inip doyasıya kiraz yemeye başladım. Yerken çalduvar dediğimiz asmalı bölgeye çekilip gölgeden faydalanmayı ihmal etmezdik. Dedem orada küçük ve kare şeklindeki bir alanı cennet süpürgesi dediğimiz uzun, yeşil ve hoş kokulu bitkilerle donatmıştı. Düşününce, gerçekten cenneti yaşadığımız yıllardı. Biz kirazların tadını çıkarırken mahalleden bir teyzenin sesi yankılandı kulaklarımızda:
“Gonşular, gonşular..! Helil İbram dayımın dut ağecinden su çıkıyor, gördünüz mü? Aboğğ, bu nasıl iş gıı..! Helil İbram dayım gine yapdı yapıceğini. Hayırdır inşallah! Goşun gıı! Duymeyo musunuz?”
Kadınlar birkaç dakika içinde bahçe kapısının önünde, sokakta toplanmaya başladı. Dut ağacı bahçe kapısından içeri girerken hemen sağdaydı. Biz bu telaşlı kadınlarla birlikte yaşlı, iri gövdeli dut ağacının göbeğinden akan suyu izlerken saatlerdir aradığım dedem evin merdivenlerinden gülerek inip yanımıza geldi. İnanamıyordum. Yukarıda; hayatta ve dambaşta her yere baktığım ve bulamadığım dedem merdivenlerden iniyordu. Şaşkınca bakarken onun büyüklerin sorularını dinlemesini bekledim. Korkak bir çocuktum. Çekingen demek daha mı doğruydu? Hangi duygu veya özellik daha ağır basıyordu, hiç bilmiyorum. Ama büyükler varken dedeme soru sormaya kendimi layık görmüyordum. Dedem heyecanlı kalabalığı gülerek dinledi.
|”Helil İbram dayı bu nası iş? Hiç görülmüş bişey mi? Bu ağecin göbeğinden çıkan su da neyin nesi? Gözler dedemin üzerinde merakla dolanıyordu. Dedemin açıklamaya keyifle geçeceği fark ediliyordu.
Dedem meraklı bakışları yatıştırmak için kelimelerini seçerken diğer taraftan babam, annem ve kardeşlerim de gülerek bakışlarını dedeme dikmişti.
“Telaşlanmeyin; bu gördüğünüz, ağecin göbeğine saldığım suyun akıntısı. Ağeç yaşlı olduğu için göbeği çürümüş, bir nevi gübre birikintisi hâline gelmiş. Doğal yollarla oluşan çukur kısma gül diktim. Kırmızı gül. Sonra da bir hortum uzattım. Bu akan işte o su” dedi gülerek. Çok şaşırmıştık. Kadınlar da şaşkın gülüşmeler eşliğinde: “Valla, Helil İbram dayı Nasratan (Nasrettin) Hoce’yi aratmeyon ha! Ta nele® va® sende kim bilir?
-Dede! Ağaca nasıl çıktın?  Neresinden çıkılır ki bu ağaca?
 Dedemin ortadan kayboluşunun sırrı şimdi açığa çıkıyordu.
-Dambaştan dut ağecine merdiven uzattım. Ağeçle dambaş arasındaki merdivenin üzerinden yol gibi yörüyüp geçtim. (Dut ağacı bahçe girişinin sağında dambaş ise solunda bulunuyordu.) İnanılmazdı! Dedem resmen maceraya atılmış.
- Biz de istiyoz, biz de istiyoz!
-Tamam, emme geçerken dikkatli olun. Diktiğim güle de zarar vermen. Biz koşarak hayata çıktık. Oradan da dambaşa. Dambaşın bahçe girişine bakan tarafından dut ağacına uzanan tahta merdiveni görünce heyecanlandık ve hemen atlamaya karar verdik. Demek dedemin kayboluşunun arkasındaki sır, bu merdivendi. Önce önümüzdeki korkulukları aşmamız gerekiyordu. Küçük olduğumuz için eğilerek altından sıyrılıp kendimizi bir anda merdivenin üzerinde bulduk. Bizim için havalara uçmak gibi bir şeydi. Görünüşte ağaçla dambaş arasındaki boşlukta duruyorduk. Her çocuğun belli aralıklarla uçma tutkusu gün yüzüne çıkar. Bizim de elimize boşlukta durma fırsatı geçmişti. Normal şartlarda duramayacağımız bir yerdi ve kalbimiz inanılmaz çarpıyordu. Merdivenin her bir basamağında tatmin olacağımız kadar oyalandıktan sonra dut ağacına ulaştık. Bu, inanılmaz bir şeydi. Yıllarca bu ağacı aşağıdan seyretmiştik. İşte, ilk kez ağacın iç tarafını, göbek kısmını ve iç dallarını gözlemleme şansımız oldu. Bu büyüleyici deneyimde ortada duran gül ağacını incelemeyi de unutmadık. Dedemin tercihi açılmış tek gülü olan bir ağaçtı. Yani yalnızca fidanını dikmekle kalmamış aynı zamanda çiçeği açmış vaziyette olan bir gül fidanını tercih etmiş. Baktığımızda dut ağacının göbeğinde gül açmıştı. Bunu, hayatta kaç kişi yapardı ki?
 Hayatta kaç kişinin dut ağacında gül yetişiyordu? İnanılmaz bir aileydik, inanılmaz bir dedemiz vardı. İnanılmaz yıllardı. Artık o yılların yaşandığına dair bir kanıt bulmakta zorlanıyorum. Her şey çok tatlı bir rüyanın hemen sonrası gibi... Bir de ev var içimde oyuk oyuk yaralar açan. Ağaçlarsa sanki rüyalarımızda varmış. Uyanınca ortadan kaybolmuş.
 Şimdi ne mi yapıyorum? Geçmişe kurduğum hayal merdiveninde bir elimde tütsülerim bir elimde file çiçeklerim, boşluğa tutunarak ilerliyorum. İlerledikçe sonsuz oluyorum.
                                                                                                                      Ayşe OKTAY
                                                                                                                      #yazargibiyim 

2 yorum:

  1. Merhaba.Siteniz oldukça hoş ve takip ettiklerim arasında.Zaman ayırıp yeni açtığım bloguma göz atıp takip ederseniz memnun olurum.Sağlıcakla Kalın.

    https://hepfragmanizle.blogspot.com/

    YanıtlaSil
  2. Canım yaa bende geçmişe ara ara gitsemde, yazdıklarını okuyunca hiç dönesim gelmedi yüreğine sağlık kuzen😍

    YanıtlaSil